2. Ballonnekensdag.
Er leeft in Duffel een oude traditie, waarvan niemand met zekerheid de oorsprong kan aanwijzen: de laatste zondag van september trekt de Duffelse jeugd de straat op met ballonnekens, uitgeholde bieten en eertijds met lichtbakken.
Vanwaar dit folkloristisch feest? Vermits terzake geen geschreven bronnen te vinden zijn, lopen de meningen sterk uiteen.
- Het zou vroeger ‘Prinskensdag’ geweest zijn en de geboortedag herdenken van onze eerste Prins. Dit is nochtans te betwijfelen, vermits deze geboortedag tijdens de maand juli viel.
- Mogelijk is het een gewoonte geweest, dat na de bietenoogst, de boerenjeugd ter gelegenheid van het oogstfeest, deze vruchten uitholde en verlichtte.
- Volgens een andere bron zouden het bevrijdingsvieringen kunnen zijn, ontstaan tijdens de septemberdagen bij de omwenteling van 1830. De overleveringen bevestigen nochtans dat het vóór die tijd reeds in gang was.
- Voegen we hier ook nog aan toe, dat in sommige gemeenten (Ranst bv.) eveneens soortgelijke manifestaties bestaan, die hun oorsprong vinden in het feest van dag- en nacht-evening (21 september).
Waarschijnlijk werd de traditie van ‘ballonnekenslopen’ een tijdje opgenomen in de bevrijdingsfeesten (krantenverslag dd. 3 oktober 1835) en werd deze lichtoptocht hierdoor veralgemeend en versterkt. Het Belgische volksfeest kostte aan de gemeentekas heel wat geld en na enkele jaren werden de noodzakelijke gemeentelijke toelagen afgeschaft met het spijtig gevolg dat de volksspelen, de zangwedstrijd en de optredens van muziekmaatschappijen geen doorgang meer vonden. De verlichting echter bleef t.t.z. het rondgaan van kinderen met ballonnekens, verlichte bieten en pronkappels, alhoewel op een laag pitje...
Rond 1900 bracht vader ROOTHOOFDS (‘De Stoffel’) zijn telgen en de geburenjeugd samen. Hij bezorgde hun mislukte kaarsen uit de bougiefabriek op de Locht en vormde een succesvolle stoet. Eerst werd erin gezongen, maar het volgende jaar kreeg hij reeds versterking van een harmonicaspeler en tenslotte verleende enkele leden van de fanfare ‘De Volksvrienden’ hun medewerking tot leute en plezier van de jeugd en de ouders.
De ballonnekensstoet maakt op de laatste zondag van september een tocht door onze gemeente in de vorm van een ‘acht’. Men start bij valavond in de Oostkant, waar men de eerste lus maakt. Men trekt vervolgens de brug over, waar in de West de andere lus wordt gelopen. De optocht wordt ontbonden in de Molenstraat, waar elk kind een ‘bonneke’ ontvangt, waarmee verscheidene, prachtige prijzen, die prijken in de uitstalramen van de Duffelse Middenstanders, kunnen gewonnen worden. Wie geen geluk had, kan dit lootje nog ten goede maken op één van de talrijke molens van jaarmarktkermis.
Terwijl de jeugdigen rondtrekken, zingen ze het volgende liedje:
Keske in de lanteire
den doemp die vliegt er ouit
en Nelles * goa zoe geire
mee zaan capriske ouit
Ze zegge dak kik gestolen em
Ze zegge dak kik ne voddeman ben
Keske in de lanteire
den doemp die vliegt er ouit
Edde gaa gie vet
keupt dan boter, keupt dan boter
Edde gaa gie vet
keupt dan boter ba Jeannet
Keske in de lanteire
den doemp die vliegt er ouit
Edde gaa gie smaat (olie)
keupt e keske, keupt e keske
Edde gaa gie smaat
keupt e keske van ‘t profaat.
De laatste jaren wordt op het G. Van der Lindenplein een feeëriek vuurwerk afgestoken ter beëindiging van de stoet. Moge deze kinderdroom steeds bewaard blijven!
* Die Nelles van het volkslied was Duffelaar TISSON, in de wandeling Zotte Nelles genoemd, en in zijn glorietijd een markante Duffelse figuur. Nelles was de ‘gross-caissedrager’ van St.-Cecilla en toen in de jaren 1882 de Vlaamse sussen naar Brussel gingen protesteren tegen de hatelijke schoolwet van het Liberaal ministerie ROLIN, werden er door het Brusselse gepeupel heel wat instrumenten en grote trommen stukgeslagen. Onze Nelles stapte echter met zijn trom naar Schaarbeek en bracht ze heelhuids terug in Duffel! Onze Nelles was bijlange niet zo zot, als men wel dacht.
